Ο Διωγμός των Ανθρωπιστικών Σπουδών

Μια επιστολή διαμαρτυρίας ενός καθηγητή προς τον πρόεδρο του πανεπιστημίου του, που θέλησε να καταργήσει τις ανθρωπιστικές σπουδές, προς όφελος των θετικών, που δίνουν πόρους στο ίδρυμα, δίνει μια καλή εικόνα του τι επικρατεί σήμερα στα πανεπιστήμια.

Διάβασα, στο tvxs, μια πολύ ενδιαφέρουσα επιστολή του καθηγητή  Βιοχημείας του πανεπιστημίου Brandeis  Gregory Petsko, προς τον πρόεδρο του αμερικανικού πανεπιστημίου State University of New York at Albany, George Philip, αναφορικά με την απόφαση του τελευταίου να καταργήσει όλους τους τομείς ανθρωπιστικών και κλασσικών σπουδών του πανεπιστημίου, στις αρχές του ακαδημαϊκού έτους 2010/11. Το βασικό επιχείρημα του προέδρου Philip ήταν πρακτικής φύσης, οι ανθρωπιστικές σπουδές απομυζούσαν πόρους από το ίδρυμα σε αντίθεση με τις θετικές επιστήμες, οι οποίες έφερναν  χρήμα με τη μορφή χορηγιών και συμβολαίων.  Το άλλο επιχείρημα ήταν ότι όλο και λιγότεροι φοιτητές ενδιαφέρονται στην εποχή μας για τις κλασsικές σπουδές.

Η επιστολή του Petsko, γεμάτη λεπτή - πολύ ευγενικά διατυπωμένη- ειρωνία,  θίγει μερικά ενδιαφέροντα σημεία τα οποίααξίζει να αναδείξουμε. Ο Petsko,  που είχε τελειώσει κλασσικές σπουδές πριν στραφεί στη βιοχημεία, δείχνει στον πρόεδρο ότι για να θελήσει ένας φοιτητής να ασχοληθεί με τις κλασσικές σπουδές, πρέπει να έχει κάποιο μορφωτικό επίπεδο, κάποιο υπόβαθρο, όπως είχαν οι φοιτητές της εποχής του, όπου τα πανεπιστήμια απαιτούσαν από τους φοιτητές να επιλέξουν μαθήματα  από μια ευρεία γκάμα ακαδημαϊκών αντικειμένων (ανθρωπιστικές σπουδές, κοινωνικές επιστήμες, καλές τέχνες, φυσικές επιστήμες ) καθώς και να αποκτήσουν επάρκεια σε τουλάχιστον μια ξένη γλώσσα. Κατά τη γνώμη του,  ο λόγος για τον οποίο οι σχολές των ανθρωπιστικών σπουδών έχουν χαμηλό ποσοστό εγγραφών δεν είναι επειδή οι φοιτητές σήμερα μισούν ξαφνικά την κλασσική μόρφωση,  είναι το ότι διοικητικά στελέχη σαν τον πρόεδρο Philip, καθώς και το υποτακτικό διδακτικό προσωπικό, έχουν  σταματήσει να θέτουν ως προαπαιτούμενο την ευρεία επιλογή μαθημάτων και έχουν επιτρέψει στους φοιτητές να επιλέγουν τα δικά τους ακαδημαϊκά προγράμματα - κάτι που θεωρεί πως ακυρώνει τελείως το καθήκον του πανεπιστημιακού προσωπικού ως διδάσκοντες και μέντορες.  Ο Petsko υποδεικνύει στον πρόεδρο ότι μπορεί να επιλύσει  το πρόβλημα  άμεσα,  με το να θεσπίσει  ένα βασικό υποχρεωτικό πρόγραμμα σπουδών το οποίο θα περιλαμβάνει ένα μεγάλο εύρος μαθημάτων.

Η άποψη του Petsko είναι ότι οι νέοι άνθρωποι, σε μεγάλο βαθμό, δεν έχουν ακόμα αποκτήσει τη σοφία εκείνη, η οποία θα τους παρείχε τη δυνατότητα να επιλέγουν ελεύθερα χωρίς να κάνουν λανθασμένες επιλογές. Στην πραγματικότητα χωρίς σοφία είναι δύσκολο για όλους τους ανθρώπους να επιλέξουν ελεύθερα.  Σχετικά με το επιχείρημα πως οι ανθρωπιστικές σπουδές δεν φέρνουν χρήματα, ο Petsko υποθέτει ότι είναι αλήθεια, αλλά του φαίνεται πολύ εσφαλμένη η αντίληψη πως ένα πανεπιστήμιο θα πρέπει να λειτουργεί ως επιχείρηση. Τα πανεπιστήμια δεν υπάρχουν μόνο για να ανακαλύπτουν και να κεφαλαιοποιούν τη γνώση. Οφείλουν ανάμεσα σε άλλα, να διατηρούν τη γνώση από το να χαθεί στο πέρασμα του χρόνου...

Στη συνέχεια ο Petsko δίνει δύο “εύγλωττα” παραδείγματα που δείχνουν ότι αυτό που φαίνεται απαρχαιωμένο σήμερα μπορεί να αποκτήσει ζωτική σημασία στο μέλλον. Το πρώτο είναι η επιστήμη της ιολογίας, η οποία τη δεκαετία του '70 ξεψυχούσε καθώς ο κόσμος είχε πειστεί πως οι μολυσματικές ασθένειες δεν αποτελούσαν πλέον σημαντικό πρόβλημα υγείας στον ανεπτυγμένο κόσμο, ενώ άλλα αντικείμενα έρευνας, όπως η μοριακή βιολογία, ήταν περισσότερο δημοφιλή,  πιο “εμπορικά” και  “πιασάρικα” .  Έπειτα, στις αρχές της δεκαετίας του '90 ένα μικρό προβληματάκι με το όνομα AIDS έγινε το πιο σημαντικό αντικείμενο προβληματισμού στον κόσμο σχετικά με την υγεία.  Ο ιός που προκαλεί το AIDS αρχικά απομονώθηκε και χαρακτηρίστηκε από τα Εθνικά Ιδρύματα Υγείας των ΗΠΑ και το Ινστιτούτο Παστέρ στη Γαλλία, επειδή ήταν από τα λίγα εκείνα ιδρύματα τα οποία διατηρούσαν ακόμα επαρκή προγράμματα  ιολογίας…

Το δεύτερο παράδειγμα  είναι πιο πρόσφατο και επίκαιρο. Οι σπουδές Μέσης Ανατολής, συμπεριλαμβανομένων σπουδών όπως αυτών της Αραβικής και Περσικής γλώσσας, ήταν ένα ελάχιστα “καυτό” αντικείμενο σπουδών στις περισσότερες πανεπιστημιουπόλεις των ΗΠΑ τη δεκαετία του '90. Έπειτα ήρθε η 11η Σεπτεμβρίου του 2001. Ξαφνικά όλοι συνειδητοποίησαν πως χρειαζόμαστε περισσότερο κόσμο που να είναι σε θέση να καταλαβαίνει το τι γίνεται σε εκείνο το μέρος του πλανήτη και,  κυρίως,  να κατανοεί τη μουσουλμανική κουλτούρα...

Σε κάποιο σημείο της επιστολής, ο Petsko μιλάει προσωπικά και έξω από τα δόντια στον πρόεδρο, αντιγράφω αυτό το απολαυστικό απόσπασμα:  

“Υποθέτω δε θα έπρεπε να με εκπλήσει το γεγονός ότι έχετε δυσκολία να αντιληφθείτε τη σημασία της διατήρησης προγραμμάτων σπουδών τα οποία δεν είναι στη μόδα ή δίνουν την εντύπωση «νεκρών» αντικειμένων. Από το βιογραφικό σας βλέπω πως δεν έχετε διδακτορικό ή κάποιο αντίστοιχο πτυχίο και δεν έχετε διδάξει ποτέ πραγματικά ούτε έχετε κάνει έρευνα σε κάποιο πανεπιστήμιο. Ίσως το δικό μου παρελθόν να σας φανεί ενδιαφέρον. Ξεκίνησα για ένα πτυχίο στις Κλασσικές Σπουδές (classicsmajor). Σήμερα είμαι καθηγητής Βιοχημείας και Χημείας. Από όλα τα μαθήματα που παρακολούθησα κατά τη διάρκεια των προπτυχιακών και μεταπτυχιακών μου σπουδών εκείνα που με ωφέλησαν περισσότερο κατά τη διάρκεια της καριέρας μου σαν επιστήμονα ήταν τα μαθήματα στις κλασσικές σπουδές, στις καλές τέχνες, στην ιστορία, την κοινωνιολογία και την αγγλική λογοτεχνία. Αυτά τα μαθήματα δε με βοήθησαν απλά να εκτιμήσω περισσότερο την κουλτούρα μου, με βοήθησαν ακόμα στο να σκέφτομαι, να αναλύω και να γράφω καλύτερα. Κανένα από τα μαθήματα θετικών επιστημών δε μου το προσέφερε αυτό. Ένα από τα πράγματα που κάνω σήμερα είναι να γράφω μια μηνιαία στήλη σχετικά με την επιστήμη και την κοινωνία. Το κάνω αυτό πάνω από μια δεκαετία και με χαρά μπορώ να πω πως φαίνεται να αρέσει σε μερικούς ανθρώπους. Αν έτυχε να καταλήξω σε κάποιες διορατικές παρατηρήσεις σας διαβεβαιώ πως αυτό οφείλεται τελείως στο γεγονός πως παρακολούθησα ανθρωπιστικές σπουδές και στην αγάπη μου για την τέχνη."

Τα όσα θίγει ο Petsko στην επιστολή του, μας αφορούν άμεσα, αφού αυτές τις μέρες βλέπουμε αλλαγές στην παιδεία της χώρας μας που ξεσήκωσαν ήδη καθηγητές, γονείς και μαθητές. Σε ποια κατεύθυνση σπρώχνουμε τα παιδιά μας; Μας ενδιαφέρει να είναι επιτυχημένα ή μορφωμένα; Τι μπορούμε να πούμε γι’ αυτή την κυρίαρχη μανία εξειδίκευσης  που μας σπρώχνει να είμαστε σοφοί σε κάποιο ζήτημα, αλλά άσχετοι σε όλα τ’ άλλα; Πώς εξηγείται κατά τη γνώμη σας αυτή η μανία με τις θετικές επιστήμες; 

http://dialogoi.enet.gr