Ισλάμ - Ινδουισμός - Γιόγκα - Βουδδισμός - Θρησκεία των Κινέζων
Θρησκεία μονοθεϊστική. Ιδρυτής ο Μωάμεθ (570 μ.Χ.-632 μ.Χ.)
Το πρώτο του κήρυγμα στη Μέκκα. Οι άνθρωποι εκεί αντέδρασαν στις μονοθεϊστικές αντιλήψεις και τον ανάγκασαν να καταφύγει στη Μεδίνα. (622 μ.Χ. έτος Εγίρα).
Η διδασκαλία του περιέχεται στο Κοράνιο (114 κεφάλαια «Σούρες»). Αποκαλύφθηκε στο Μωάμεθ από τον αρχάγγελο Γαβριήλ. Θεωρείται θείο και αλάθητο.
Βασικές διδασκαλίες του Κορανίου
- Ένας είναι ο Θεός (Αλλάχ). Ο Μωάμεθ είναι ο τελευταίος και μεγαλύτερος προφήτης. Προηγήθηκαν κι άλλοι μικρότεροι.
- Υπάρχουν άγγελοι και διάβολος (Ιμπλίς)
- Το κισμέτ καθορίζει τη ζωή και τις πράξεις του ανθρώπου.
- Υπάρχει τελική κρίση και ανταπόδοση(παράδεισος-κόλαση).
- Ένα πρόβλημα της Μουσουλμανικής Θεολογίας είναι η αντίφαση μεταξύ της ιδέας της ανταπόδοσης και του κισμέτ.
Οι πέντε στύλοι του Ισλάμ
(Τα υποχρεωτικά καθήκοντα κάθε πιστού Μουσουλμάνου.)
- Ομολογία πίστης κι επανάληψη της φράσης «Δεν υπάρχει άλλος Θεός παρά μόνο ο Αλλάχ και ο Μωάμεθ είναι ο προφήτης του.
- Προσευχή πέντε φορές τη μέρα με κατεύθυνση τη Μέκκα. Η Παρασκευή είναι μέρα αφιερωμένη στην προσευχή. Τζαμί είναι ο ναός τους. Μιχράμπ είναι μια ημικυκλική κόγχη που βλέπει στη Μέκκα. Εκεί στρέφεται ο Ιμάμης και απαγγέλλει προσευχές.
- Ελεημοσύνη.
- Νηστεία κατά το μήνα Ραμαντάν.
- Ιεραποδημία.
Η Ισλαμική κοινωνία είναι ανδροκρατική. Η θέση της γυναίκας είναι κατώτερη.
Οι Μουσουλμάνοι χωρίζονται σε Σηίτες και Σουνίτες.
Οι Σουνίτες δεν θεωρούν ότι ο θρησκευτικός τους ηγέτης πρέπει να κατάγεται από το Μωάμεθ. Δίνουν έμφαση στο Κοράνι και στην ομοφωνία της κοινότητας.
Οι Σηίτες πιστεύουν στην κληρονομική διαδοχή του θρησκευτικού ηγέτη (ιμάμη). Θεωρείται αλάθητος, πηγή αποφάσεων, αυθεντικός ερμηνευτής του Κορανίου που μεταβιβάζει στους διαδόχους του τα μυστικά.
Ο μυστικισμός στο Ισλάμ
Αναπτύχθηκε από τον 8ο μ.Χ. αιώνα από επίδραση του Χριστιανικού ασκητισμού και του νεοπλατωνισμού. Σκοπός του η ένωση με το θεό, με την εκμηδένιση του εγώ.
Ο φόβος μεταβάλλεται σε θείο έρωτα κι επιδιώκεται η θέα του Θεού.
Ονομάζεται Σουφισμός. Αναπτύχθηκαν διάφορα τάγματα όπως οι δερβίσηδες
Σήμερα στις Ισλαμικές χώρες επικρατούν δυο τάσεις: Ο εκσυγχρονισμός απ’ τη μια, κι η ανάκτηση της κυριαρχίας του Ισλάμ από την άλλη.
Επίσης στην εποχή μας γνωρίζει κάποια εξάπλωση σε χώρες Ευρωπαϊκές, όπως η Γαλλία.
Δεν αποτελει μια ενιαία θρησκεία με δόγμα, αλλά πρόκειται για ένα σύνολο παραδόσεων που αναπτύχθηκαν στην περιοχή γύρω από την κοιλάδα του Ινδού ποταμού σταδιακά, καθ΄ όλη τη διάρκεια της μακραίωνης ιστορίας των Ινδών. Περιέχεται η παράδοση αυτή στα ιερά βιβλία τους:
τις βέδες και τις Ουπανισάδες.
Οι βέδες γράφτηκαναπό το 1500 έως το 1000 π. Χ. κι αντιστοιχούν στην Βεδική θρησκεία των Ινδών, που ήταν πολυθεϊστική και περιλάμβανε λατρεία με θυσίες σε θεούς όπως ο ουρανός, η φωτιά, ο ήλιος, ο θεός της καταιγίδας, της γονιμότητας, του πολέμου κ.ά.
Στις Βέδες κυριαρχεί η ιδέα του Ντάρμα.
Ντάρμα, ονομάζουν την παγκόσμια τάξη, την οποία οφείλουν οι άνθρωποι να σέβονται και να προσαρμόζουν τη ζωή τους σ΄ αυτήν. Έχει θεία καταγωγή κι αφορά τόσο στη δομή και λειτουργία του κόσμου, όσο και της κοινωνίας. Όσον αφορά την κοινωνία, ήταν χωρισμένη πριν από την εγκατάσταση των Αρίων σε τρεις τάξεις, τις βάρνες ή κάστες όπως τις ονόμασαν αργότερα οι Πορτογάλοι άποικοι.
Τους ιερείς ή βραχμάνους, τους αριστοκράτες πολεμιστές και τους καλλιεργητές, στους οποίους προστέθηκαν αργότερα οι χειρώνακτες δηλαδή οι κατακτημένοι ντόπιοι λαοί. Απ΄ τη στιγμή που κάποιος γεννιόταν ήταν καθορισμένο σε ποια κάστα θα ανήκε για όλη του τη ζωή, χωρίς καμιά δυνατότητα αλλαγής (έλλειψη κοινωνικής κινητικότητας). Οικάστες εντάσσονταν στην ιδέα του Ντάρμα. (Ντάρμα επίσης ονομάζεται το σύνολο των κανόνων της κάθε κάστας. Στο τέλος της βεδικής εποχής διαμορφώνεται η αντίληψη ότι στο βάθος του κόσμου βρίσκεται μια θεϊκή πραγματικότητα, ενώ ο κόσμος στον οποίο ζούμε είναι το εξωτερικό-επιφανειακό στρώμα αυτής της θεϊκής πραγματικότητας. Έτσι ο κόσμος χωρίζεται σε δυο μέρη:τη θεμελιώδη πραγματικότητα και τον φαινόμενο κόσμο.
Οι Ουπανισάδες γράφτηκαν απ΄ το 800 ως το 500 π. Χ. Εδώ σ΄ αντίθεση με τις Βέδες που θεωρούν τον κόσμο καλό, καλό θεωρείται μόνο η θεϊκή πραγματικότητα που αποτελεί το υπόστρωμα του σύμπαντος κι ονομάστηκε Μπράχμαν.
- Άτμαν ονομάστηκε ένα τμήμα του Μπράχμαν, ένα θεϊκό στοιχείο που υπάρχει μέσα σε κάθε τι.
- Σαμσάρα είναι η ανακύκληση των υπάρξεων.
- Κάρμα είναι οι πράξεις που διέπραξε το ον στην προηγούμενη μορφή ύπαρξης και καθορίζουν τη μορφή στην οποία θα μεταβούν. Κάρμα = πράξη.
- Μόξα είναι η λύτρωση από από την ατέρμονη παραμονή σε κάποια μορφή ύπαρξης, πράγμα που θεωρείται οδυνηρό.
Σύμφωνα με τις Βέδες η λύτρωση επιτυγχάνεται με το σεβασμό και την υποταγή στο Ντάρμα, ενώ σύμφωνα με τις Ουπανισάδες επιτυγχάνεται τη σταδιακή απόσυρση του νου του ανθρώπου από τον εξωτερικό κόσμο, η στροφή του στον εσωτερικό, ώστε το Άτμαν του να ταυτιστεί με το Μπράχμαν.
- Γιόγκα ονομάζεται αυτή η σταδιακή απόσυρση του νου από τον εξωτερικό κόσμο, κι η ένωση με το Μπράχμαν.
Γιόγκα σημαίνει «ζεύξη» δηλ. ένωση.
Είναι ο σύντομος δρόμος για τη λύτρωση στον Ινδουισμό, από την εποχή των Ουπανισάδων, που περιλαμβάνει την ένωση του ανθρώπου με το θείο στοιχείο που υπάρχει μέσα του, και πιο αναλυτικά την ένωση του νου με το άτμαν και στη συνέχεια του άτμαν με το Μπράχμαν, οπότε ο άνθρωπος λυτρώνεται δηλαδή ξεφεύγει απ ΄τον κύκλο των μετενσαρκώσεων.
Υπάρχουν πολλές παραλλαγές της Γιόγκα (ως προς τη μέθοδο, τις τεχνικές κ. λ. π.)
Εκτός αυτού οι μέθοδοι κι οι τεχνικές της χρησιμοποιούνται και για άλλους σκοπούς. Στη δύση για παράδειγμα είναι γνωστή χωρίς το θρησκευτικό της υπόβαθρο, σαν ασκήσεις χαλάρωσης κλπ.
Στα πλαίσια του Ινδουισμού η Γιόγκα προϋποθέτει την αντίληψη του κόσμου που υπάρχει στις Ουπανισάδες, σύμφωνα με την οποία ο κόσμος αποτελείται από δυο επίπεδα, τη θεϊκή πραγματικότητα που βρίσκεται στο βάθος των όντων και το φαινόμενο κόσμο στην επιφάνεια.
Ο άνθρωπος αποτελείται από τρία μέρη:Από το φυσικό του σώμα, από ένα άλλο σώμα που αποτελεί έδρα των ψυχικών ιδιοτήτων και του νου και ονομάζεται λεπτό σώμα.
Άρα ο νους βρίσκεται στη μέση:Από τη μια έχει το φυσικό κόσμο κι αν προσκολληθεί σ΄ αυτόν θα ταυτισθεί μαζί του, και θα γίνει μέρος του. Από την άλλη έχει τη θεϊκή πραγματικότητα κι αν στραφεί σ΄ αυτήν, δηλαδή μέσα του προς το άτμαν θα ενωθεί μαζί του, άρα και με το Μπράχμαν και θα λυτρωθεί. Ακόμα βασίζεται σε δυο βασικές ιδέες: Ότι ο νους σαν τον καθρέφτη περιέχει την εικόνα αυτού στο οποίο έχει στραφεί, κι ότι ο άνθρωπος δεν έχει μόνιμη ταυτότητα αλλά ταυτίζεται με εκείνο στο οποίο προσκολλάται ο νους του
Η Γιόγκα διακρίνεται ανάλογα με τα μέσα που χρησιμοποιούνται για την ένωση με το θείο σε:
- «Γιόγκα της γνώσης» τζνάνα γιόγκα. Ως μέσον έχει την απλή γνώση του άτμαν από το νου
- «Γιόγκα της αγαπητικής αφοσίωσης» μπάκτι γιόγκα. Προϋποθέτει τη θεώρηση του Θεού ως προσωπικού, κι ως μέσον έχει την αγάπη προς αυτόν
- «Γιόγκα των πράξεων» κάρμα γιόγκα. Ως μέσο έχει τις καλές πράξεις προς τον κόσμο με τις οποίες ο νους στρέφεται από το ατομικό εγώ προς τον Θεό
Βασική τεχνική της γιόγκα είναι ο διαλογισμός που συνίσταται στο να ξεκολλήσει ο νους από τις διάφορες σκέψεις, αφού με αυτές ταυτίζεται με τα αντικείμενα στα οποία αναφέρονται κι άρα με τον κόσμο των φαινομένων.
Αυτό γίνεται σε τρία στάδια βασικά και πέντε προπαρασκευαστικά.
τα προπαρασκευαστικά είναι:
- αποφυγή βίας κλοπής ψεύδους ιδιοκτησίας και γενετησίων σχέσεων
- ασκήσεις αποκοπής του νου απ΄ την επιθυμία
- ασκήσεις του σώματος ώστε να συνηθίσει να παραμένει πολλή ώρα σε μια στάση και να μη δημιουργεί πρόβλημα στο διαλογισμό
- συγκράτηση της αναπνοής για να μην ενοχλεί τη συγκέντρωση, (εδώ μπορεί να εμφανιστούν δυνάμεις τηλεπάθειας, ενόρασης, μετεωρισμού, που όμως κρύβουν τον κίνδυνο να τραβήξουν την προσοχή του νου του γιόγκι και να ξεφύγει από το σκοπό της Γιόγκα
- Και τέλος συγκέντρωση των αισθήσεων προς τα μέσα ώστε ο νους να απομονωθεί απ΄ τον κόσμο
Τα τρία κύρια στάδια είναι τα εξής:
- αρχικά ο νους επιλέγει ένα μόνο αντικείμενο και ασχολείται μ αυτό μόνο
- μετά στρέφεται στο κέντρο αυτού του αντικειμένου κι από κει στο δικό του εσωτερικό και στο δικό του Άτμαν
- στο τρίτο στάδιο, έχουμε το νου να διαλύεται στο άτμαν, άρα να ενώνεται μ΄ αυτό
Η διαφορά ανάμεσα στη Γιόγκα και τον Ορθόδοξο Χριστιανικό μυστικισμό είναι μεγάλη και έχει να κάνει και με το σκοπό και με τα μέσα.
Ως προς το σκοπό στη Γιόγκα σκοπός είναι η διακοπή των μετενσαρκώσεων κι η απελευθέρωση από τον κόσμο αυτό, ενώ στο Χριστιανικό μυστικισμό σκοπός είναι η εσχατολογική σωτηρία δηλαδή η διάσωση του κόσμου που θεωρείται «καλός λίαν» απ΄ το θάνατο και η βασιλεία του θεού δηλαδή η κοινωνία όλου του κόσμου με το Θεό.
Ως προς τα μέσα στη Γιόγκα απολυτοποιούνται οι διάφορες μέθοδοι και τεχνικές κι η λύτρωση θεωρείται προσωπικό κατόρθωμα (εγωισμός), ενώ στο Χριστιανικό μυστικισμό όλα αυτά παίζουν βοηθητικό μόνο ρόλο και η σωτηρία αντιμετωπίζεται ως χάρισμα.
Είναι ένα σύνολο παραδόσεων που αναπτύχθηκαν στο διάστημα της μακρόχρονης πορείας του.
Χωρίζεται σε δυο κλάδους, το Χιναγυάνα και το Μαχαγυάνα Βουδδισμό. Ιδιαίτερος κλάδος θεωρείται ο Βουδδισμός της Κίνας και της Μογγολίας.
Ιδρυτής του είναι ο Σιντάρτα Γκαουτάμα, γιος ενός ηγεμόνα μιας φυλής των Ινδών, ο οποίος όταν συνειδητοποίησε πως η ζωή ξεκινάει με τη γέννηση και καταλήγει στη φθορά, την αρρώστια, τα γηρατειά και το θάνατο, και πως αυτή η θλιβερή κατάσταση διαιωνίζεται με τις μετενσαρκώσεις, εγκατέλειψε τη ζωή που ζούσε στο παλάτι του κι αναζήτησε τρόπο λύτρωσης απ΄ τον κύκλο των μετενσαρκώσεων. Έτσι απέκτησε το φωτισμό, έγινε δηλαδή Βούδδας. Ο φωτισμός αυτός θεωρείται ένα είδος γνώσης.
Χιναγυάνα Βουδδισμός
(Σρι-Λάνκα, Μπούρμα, Καμπότζη, Λάος, Ταϋλάνδη, τμήμα του Βιετνάμ του Μπαγκλαντές και της Ινδίας. 100.000.000 πιστοί)
Ηδιδασκαλία του περιέχεται στον κανόνα Πάλι, που περιέχει καιτον αρχικό πυρήνα της παράδοσης για τη ζωή του Βούδδα, κι έχει συστηματοποιηθεί στη μορφή των τεσσάρων ευγενικών αληθειών.
Οι τέσσερις ευγενικές αλήθειες:
- Η ύπαρξη είναι πόνος. (επειδή τα πάντα ενώ δίνουν την εντύπωση ότι διαρκούν είναι φευγαλέα, κι ενώ δίνουν την εντύπωση ότι είναι συμπαγή, είναι σύνθετα από διάφορα στοιχεία.)
- Αιτία του πόνου είναι η επιθυμία (που δημιουργείται από την άγνοια του ανθρώπου που θεωρεί σαν αληθινά πράγματα που είναι ψεύτικα στην πραγματικότητα αφού είναι φευγαλέα και σύνθετα). Γνωρίζοντας κανείς την αλήθεια παύει να επιθυμεί, κι έτσι παύει να πράττει με τρόπο που παράγει κάρμα. Έτσι παύει να αναγεννάται. Αυτή η αλυσίδα αποτελεί βασικό μέρος του φωτισμούτου Βούδδα κατά τον κανόνα Πάλι.
- Η κατάπαυση του πόνου -νιρβάνα που σημαίνει σβήσιμο- γίνεται με την κατάσβεση της άγνοιας, της επιθυμίας, και της απέχθειας, και οδηγεί στην κατάπαυση των μετενσαρκώσεων. Τα τελευταία λόγια του Βούδδα ήταν: «δεν θα ξαναγεννηθώ πια».
- Το μονοπάτι που οδηγεί στην κατάπαυση του πόνου αποτελείται από οκτώ στάδια που είναι γνωστά σαν «οκταπλό μονοπάτι»
Το ιδανικό στο Χιναγυάνα Βουδδισμό είναι ο μοναχισμός. Οι λαϊκοί, που είναι ωστόσο ποσοτικά περισσότεροι, προσπαθούν να δημιουργήσουν ένα καλό κάρμα που θα τους εξασφαλίσει μια καλή μετενσάρκωση.
Μαχαγυάνα Βουδδισμός
(Κίνα, Θιβέτ, Μογγολία, Ιαπωνία, Κορέα, Βιετνάμ)
Η διδασκαλία του περιέχεται στον Κινέζικο και Θιβετιανό κανόνα.
Έχει κοινή αφετηρία με το Χιναγυάνα Βουδδισμό αλλά διαφοροποιήθηκε στην πορεία, κυρίως σε δυο θέματα:
- Την αληθινή φύση της πραγματικότητας. Κι εδώ όπως και στο Χιναγυάνα Βουδδισμό τα όντα δεν είναι πραγματικά. Για άλλο λόγο εδώ. Όχι επειδή είναι μεταβλητά και σύνθετα΄αλλά επειδή δεν υπάρχουν καθ΄εαυτά, επειδή στερούνται το δικό τους εαυτό. Κι αυτό γιατί το κάθε τι είναι ότι είναι μόνο σε αλληλεξάρτηση από τα άλλα όντα. Έτσι αυτά είναι «κενά» από δικό τους εαυτό.
- Την κοσμολογία. Στο Χιναγυάνα Βουδδισμό ο Βούδδας είναι κάποιος όπως ο Σιντάρτα Γκαουτάμα που σε κάποια στιγμή φωτίστηκε, ενώ στο Μαχαγυάνα Βουδδισμό ο όρος Βούδδας εκφράζει μια υπερβατική πραγματικότητα, ένα απόλυτο, όμοιο με το Ινδουιστικό Μπράχμαν, απο το οποίο εκπορεύονται χιλιάδες κόσμοι και χιλιάδες εμφανίσεις τους.
Ένα ιδανικό του Μαχαγυάνα Βουδδισμού είναι οι Μποντισάτβες. Αυτοί είναι όντα που κατάφεραν μετά από άπειρες ζωές να φτάσουν στη Νιρβάνα και να ενωθούν με το απόλυτο. Όμως για να σώσουν τους άλλους καθυστερούν αυτή την ένωση και παραμένουν σε κάποιο ουράνιο κόσμο. Έχουμε έτσι μια τριπλή σημασία του όρου Βούδδας, που είναι ο άνθρωπος που φωτίστηκε, η απόλυτη υπερβατική πραγματικότητα, και οι μποντισάτβες.
Ο Βουδδισμός για το μεγάλο πλήθος των πιστών είναι η θρησκεία της μεταθανάτιας ζωής. Οι πολλοί επιδιώκουν την αναγέννηση σ΄ έναν απ΄ τους κόσμους στους οποίους βρίσκονται οι γνωστοί Βούδδες και Μποντισάτβες.
geocities. com/moiroulas/thrisk. htm
